Jesteś niezalogowany
NOWE KONTO

Polski Deutsch

      Zapomniałem hasło/login


ä ß ö ü ą ę ś ć ł ń ó ż ź
Nie znaleziono żadnego obiektu
opcje zaawansowane
Wyczyść




pl. Wyszyńskiego Stefana, kard., Jelenia Góra
chrzan233: Troszkę zbliżone ujęcie, przynajmniej lewa strona:
pl. Wróblewskiego Walerego, gen., Wrocław
Mmaciek: Obiekt dla słupa był założony w innym obiekcie ze słupem (stąd ul. Rydygiera). Wyprostowałem.
Zakład Górniczy Bolesław Chrobry (dawny), Wałbrzych
heck: Idą chłopy na szychtę
Dom kolonijny (dawny), ul. Powstańców Śląskich, Międzygórze
Zbigniew Waluś: A gdzie Ty ?
Topola Tekla, ul. Podzamcze, Chudów
YouPiter: 24 maja 2020 to data wpisana rzekomego wykonania tej fotki, a to podaje EXIF - 2017:06:24. Tak ja to widzę.

Ostatnio dodane
znaczniki do mapy

StaSta
Mmaciek
sawa
MacGyver_74
dariuszfaranciszek
foto-baron
Rob G.
Tony
Rob G.
Rob G.
McAron
MacGyver_74
MacGyver_74
MacGyver_74
prysman
MacGyver_74
MacGyver_74
MacGyver_74
MacGyver_74
MacGyver_74
MacGyver_74

Ostatnio wyszukiwane hasła


 
 
 
 
Wspomnienie o nieistniejących trasach tramwajowych
Autor: bogdanow°, Data dodania: 2012-10-18 19:39:25, Aktualizacja: 2012-10-21 18:53:32, Odsłon: 3633

Charakterystyka nieistniejących tras tramwajowych

1. Wstęp

Warunki terenowe Wałbrzycha nie sprzyjały trakcji tramwajowej. Wąskie i kręte ulice, znaczne spadki ograniczyły ich budowę do linii jednotorowej z mijankami o szerokości 1000 mm. Ułożenie torów w nawierzchni ulicznej było niezdecydowane przechodzące z jednej strony jezdni na drugą, przecinające jezdnie w poprzek lub schodzące na pewnych odcinkach na wydzielone podtorze. Także znaczne różnice poziomów poszczególnych dzielnic decydowały o różnorodności stopnia spadku i krzywizn, np. najmniejszy łuk wyniósł 18,5 m (u wylotu ul. 1 Maja do Rynku). Największe spadki dochodziły do 6,2% (ul. Gdyńska przy podjeździe do Dworca Głównego) i 5,7% (ul. Piłsudskiego na podjeździe do Nowego Miasta). Na tych odcinkach ze względu na bezpieczeństwo ruchu stosowano dodatkowe ubezpieczenie doczepy przez specjalnego hamulcowego.

Tory na wydzielonych podtorzach były ułożone ze szyn kolejowych o wys. 134 i 138 mm na podkładach drewnianych z podsypką i balastem żwirowym. Szyny tramwajowe, które znajdowały się w jezdni ułożone były na ławie piaskowej bez podkładów. Szyny użyte do budowy torów były szynami typu Phoenix oraz szynami żłobkowymi o wysokości 160 i 180 mm.

Ogólna długość toru wyniosła 28,2 km, w tym długość eksploatacyjnego toru 24,14 km (pozostała długość przypadała na tory manipulacyjne i bocznicę towarową), z czego 25,74 km toru ułożona była w jezdni (obramowana kostką), zaś 8,4 km przypadało na tory wydzielone. Na całej długości znajdowało się 95 zwrotnic, z tego 18 zwrotnic leżało na terenie remizy.

Z ogólnej długości toru 24 140 m przypadało na:

- Wałbrzych (Śródmieście, Stary Zdrój, Nowe Miasto, Podgórze)       15545 m

- Biały Kamień                                                                                        4010 m

- Rusinową                                                                                              1890 m

- Sobięcin                                                                                                 1820 m

- Piaskowa Górę                                                                                      1395 m

- Szczawienko                                                                                           880 m

- Szczawno-Zdrój                                                                                      600 m

 

Charakterystyka tras tramwajowych

Linia

Trasa

Długość

Największy spad

Najmniejszy

łuk

Różnica

wzniesień

Liczba zakrętów

1

pl. Grunwaldzki – Dworzec Główny

4363 m

6,2%

36,5 m

96 m

ponad 50

2

pl. Grunwaldzki – Szczawno Zdrój

4599 m

3,5%

26,0 m

48 m

ponad 50

3

Rynek – Sobięcin

3355 m

2,7%

18,5 m

72 m

ponad 30

4

Rynek – Szczawienko

6712 m

3,4%

60,0 m

64 m

ponad 40

5

Rynek – Rusinowa

5030 m

5,7%

25,0 m

44 m

ponad 30

 

2. Opis tras tramwajowych

Linia nr 2: pl. Grunwaldzki – Szczawno Zdrój

Linia rozpoczynała się mijanką przecinającą pl. Grunwaldzki wspólnie użytkowaną z linią nr 1. Początkowo na ul. Wysockiego tor ułożony w jezdni biegł prawą stroną ulicy. Kilkanaście metrów dalej w lewo odchodził tor manipulacyjny (przecinając w poprzek ul. Wysockiego) do rampy kolejowej ówczesnej stacji towarowej. Przy skrzyżowaniu z torami kolejowymi i z ul. Kolejową tor przechodził na lewą stronę ul. Wysockiego i od tego miejsca był ułożony na wydzielonym podtorzu. Kilka metrów dalej w lewo odchodził tor manipulacyjny do warsztatów tramwajowych w dawnej elektrowni, po następnych kilkunastu metrach następne tor odchodził do remizy. Za mostem nad torami kolejowymi znajdowała się pierwsza mijanka (Sarrazinweiche) z torami poza jezdnią bez przystanku. Tor biegł dalej na wydzielonym podtorzu przechodząc obok zlikwidowanej kopalni Thorez. Kilkaset metrów dalej na szczycie wzniesienia (Lisia Góra) usytuowana była druga mijanka (Fuchsbergweiche) z torami poza jezdnią (także bez przystanku). Tor dochodził na wydzielonym podtorzu do pl. Kołłątaja. Na placu tor ostrym łukiem skręcał w prawo w ul. Andersa na jego prawą  stronę. Odtąd tor był ułożony w jezdni. Za ul. Ludową znajdowała się trzecia mijanka (Bürgerheimweiche) z torem mijankowym skierowanym do osi jezdni. Od skrzyżowania z ul. Dąbrowskiego tor biegł na wydzielonym podtorzu aż do skrzyżowania z ul. Wańkowicza. Tuż przed skrzyżowaniem znajdowała się czwarta mijanka (Weiche Altwasserstraβe) z torem mijankowym skierowanym do osi jezdni. Tor poza jezdnią biegł do skrzyżowania z ul. Przyjaciół Żołnierza. Dalej tor biegł w jezdni do końcowej mijanki usytuowanej na ul. Solickiej (przed ul. Kościuszki) w Szczawnie Zdroju. Na mijance (z torem mijankowym skierowanym do osi jezdni) skład tramwajowy przychodzący z Wałbrzychu mijał się ze składem oczekującym na odjazd. Tor nie był zakończony kozłem oporowym.

W latach pięćdziesiątych na ul. Wysockiego (tuż za pl. Grunwaldzkim) wybudowano mijankę z torem mijankowym ułożonym w chodniku. Na mijance skład tramwajowy przychodzący ze Szczawna Zdroju mijał się ze składem oczekującym na odjazd.

Około 1966 r. w związku z przebudową skrzyżowania ul. Wysockiego z ul. Kolejową początkowy przystanek przeniesiono za ul. Kolejową obok wjazdu do warsztatów tramwajowych. Tam tor był zakończony kozlem oporowym. Na torze manipulacyjnym warsztatów wóz silnikowy oczekiwał przyjazdu składu ze Szczawna Zdroju. Po przyjeżdzie wóz ten doczepiano do przyczepy i nowy zestaw gotowy był do odjazdu. Natomiast wóz silnikowy ze Szczawna Zdroju wjeżdżał na tor manipulacyjny i oczekiwał przyjazdu następnego składu.

Linia nr 3: Rynek – Sobięcin

Linia ta zaczynała się na wałbrzyskim Rynku, na którym istniały dwie mijanki, usytuowane w środkowej części; pierwsza po lewej (początek linii nr 4), druga po prawej (początek linii nnr 5) pierzei Rynku. Na podstawie zachowanych fotografii i pocztówek wnioskuje się, że dla składów tramwajowych linii nr 3 przeznaczono obie mijanki. Tak było w latach pięćdziesiątych. Po likwidacji linii nr 4 przystankiem początkowym była lewa mijanka.

Z Rynku tor ułożony w jezdni biegł lewą stroną wąskiej ul. 1 Maja. Przy ul. Limanowskiego tor niewielkim łukiem przechodził na prawą stronę ul. 1 Maja. Od pl. Na Rozdrożu do końcowego przystanku w Sobięcinie tor biegł lewą stroną jezdni. Najpierw na wydzielonym podtorzu. W okolicy ul. Skarżyskiej usytuowana była pierwsza mijanka (Feuerwerschuleweiche) z torami poza jezdnią. W Sobięcinie przy rozpoczynającej się zabudowie tor przechodził w jezdnię. Między wiaduktem a ul. II Armii znajdowała się druga mijanka (Weiche Ortsverwaltung) z torem mijankowym w jezdni. Końcowy przystanek z mijanką usytuwany był na pl. Darowskieja sam tor kończył się bez kozła oporowego na nieutwardzonej drodze wiodącej w kierunku zabudowań wodociągowych.

Linia nr 4: Rynek – Szczawienko

Linia ta miała początek na mijance znajdującej się po lewej pierzei Rynku. Od Rynku tor w jezdni biegł prawą stroną ul. Gdańskiej. Potem tor przecinał na ukos pl. Magistracki i przechodził na lewą stronę ul. Słowackiego. Lewą stroną tor biegł do samgo Szczawienka. Na pl. Grunwaldzkim znajdowała się pierwsza bardzo długa mijanka, rozpoczynająca się na ul. Słowackiego i kończąca na ul. Chrobrego. W połowie długości przecinała mijankę trasy Szczawno Zdrój – Dworzec Główny. Z przecinającą się mijanką była połączona trzema torami. Tor odchodzący od ul. Wysockiego do ul. Słowackiego służył tramwajom linii nr 3 wyjeżdżającym z remizy i tam zjeżdżającym. Na torze odchodzącym od ul. Wysockiego do ul. Chrobrego wozy silnikowe linii nr 4 relacji pl. Grunwaldzki – Piotrowskiego oczekiwały odjazdu. Tor odchodzący od Al. Wyzwolenia do ul. Chrobrego był torem martwym.

Ul. Chrobrego tor najpierw biegł w jezdni potem, obok torów kolejowych, na wydzielonym podtorzu do skrzyżowania z ul. Kolejową, po czym znów w jezdni do przejazdu kolejowego. Tuż przed nim była usytuowana druga mijanka (Schiffartweiche) z torem mijankowym skierowanym do osi jezdni. Za przejazdem kolejowym, gdzie rozpoczyna się ul. Armii Krajowej tor biegł na wydzielonym podtorzu do Dworca Miasto. Przy dworcu zlokalizowana była trzecia mijanka (Weiche Bahnhof Altwasser) przecinająca ul. Żeromskiego z torem mijankowym skierowanym do osi jezdni. Dalej tor biegł w jezdni. Przed Politechniką tor przechodził na wydzielone podtorze. Tam zlokalizowana była czwarta mijanka (Gaswerkweiche), w której tor mijankowy był skierowany w lewą stronę. Przed wiaduktem (początek ul. Wrocławskiej) była piąta mijanka (Streckenbachweiche) z torem mijankowym skierowanym do osi jezdni. Był to końcowy przystanek (do 1953 roku) dla wozów silnikowych relacji pl. Grunwaldzki – Piotrowskiego. Tor dalej biegł na wydzielonym podtorzu. Między ul. Wyszyńskiego a ul. Główną z torami w jezdni usytuowana była szósta mijanka (Sandbergweiche). Od 1953 roku mijanka ta była końcowym przystankiem dla składów relacji Rynek – Piaskowa Góra. Dalej ul. Wrocławską do ul. Długiej tor biegł na wydzielonym podtorzu. Na odcinku pomiędzy ul. Długą a siódma mijanką (Prauseweiche) tor biegł w jezdni. Mijanka ta z torem skierowanym do osi jezdni usytuowana była kilkadziesiąt metrów przed ul. Stacyjną. Na niej bieg kończyły doczepy. Tor kończył się przed pl. Lelewela bez mijanki i bez kozła oporowego.

Linia nr 5: Rynek – Rusinowa

Linia miała początek w Rynku na mijance usytuowanej po prawej stronie pierzei wspólnie użytkowanej z linią nr 3. Odchodzący od mijanki tor po dość ostrym łuku w prawo rozpoczynał bieg na ul. Kościuszki po jego lewej  stronie, dochodząc po kilkuset metrach dużym spadkiem do pl. Tuwima. Tam usytuowana była pierwsza mijanka (Weiche Sonnenplatz). Dalej prawą stroną ulicy Piłsudskiego na wydzielonym podtorzu tor biegł dwoma zakrętami (najpierw w lewo, potem w prawo) pod górę w kierunku Nowego Miasta. Przy rozpoczynającym się zabudowaniu tor przechodził w jezdnię. Tam usytuowana była druga mijanka (Weiche Sportplatz) z torem mijankowym skierowanym do osi jezdni. Dalej tor biegł w jezdni po prawej stronie ul. Piłsudskiego. Na pl. Górnika znajdowała się trzecia mijanka (Weiche Charlottenbrunnestraβe/Hermannstraβe. Ukosem przecinała plac przechodząc na lewą stronę ul. 11 Listopada. Do czwartej mijanki (Weiche Alte Straβe Ober Altwasser) usytuowanej naprzeciwko ul. Starej tor biegł w jezdni. Mijanka posiadała tor mijankowy skierowany do osi jezdni. Na niej kończyły bieg doczepy. Dalej od zakończenia zabudowań do samej Rusinowej tor biegł na wydzielonym podtorzu. Przed wejściem do parku tory piątej mijanki (Weiche Neu-Krauβendorf) przecinały ul. Strzegomską. Na ul. Bystrzyckiej tor biegł prawą stroną. Kończył się mijanką przy zamku.

 

Wstęp opracowałem na podstawie artykułu archiwalnego MPK Wałbrzych z 1947 roku i artykułu z Przeglądu Komunikacyjnego Nr 5 z 1951 roku.

Opis tras na podstawie własnych dawnych obserwacji.

Nazwy niemieckie zaczerpnąłem z książki „Elektrizitätswerk Schlesien A.-G., Breslau, Abt. Waldenburg i. Schles.” Ausgabe 1940, Gültig ab 1.Januar 1941.

 

 


/ / / /
Petroniusz | 2012-10-18 20:56:39
Bardzo ciekawe, gratuluję! I czekam na następne artykuły o Wałbrzychu. :)
ragnar | 2012-10-18 22:37:40
Gratulacje, świetna robota!
moose | 2012-10-19 11:05:48
Również gratuluję - wybitne kompendium wiedzy.
maras | 2012-10-19 16:18:16
Świetne!
janusz50938 | 2012-10-20 00:08:59
Panowie i panie- czapki z głów.
mroczan | 2012-10-21 11:35:25
Super, bardzo wyczerpujący artykuł. Dodać jedynie trzeba, że końcowy przystanek został przesunięty. Tor przeciął ul. Kresową, następnie była zwrotnica, niestety nie pamiętam z której strony był tor mijankowy. Kozła oporowego nie było, końcówka toru znajdowała się w na nieutwardzonej drodze wiodącej w kierunku zabudowań wodociągowych.
bogdanow | 2012-10-21 18:43:14
Dzięki za uwagę. Mijanka musiała być wcześniej rozebrana, bo jej nie widziałem. Poprawkę naniosłem.
mroczan | 2012-10-21 11:37:45
Moja poprzednia uwaga dotyczy oczywiście linii nr 3 Rynek-Sobięcin.
Petroniusz | 2012-10-22 18:23:07
Dasio dodał kiedyś kilka planów, na których zaznaczono linie tramwajowe z mijankami. Polecam zainteresowanym: . :)
mietok | 2012-10-24 20:16:15
W numerze wrześniowym Sudetów, jest artykuł pt "Tramwaje wałbrzyskie w początkowym okresie funkcjonowania (do 1902 roku).
zbyszek1030 | 2017-01-31 16:14:02
Bardzo ciekawe opracowanie.Gorąco dziękuję!
Ryszard Kumorek | 2023-04-14 18:41:15
Przeglądnąłem cały obiekt pod nazwą "Wałbrzyskie tramwaje", obejrzałem wszystkie zdjęcia i przeczytałem wszystkie artykuły. I dopiero w tym artykule jest wspomniane, że tramwaje w Wałbrzychu jeździły po torach o szerokości 1000 mm. Nigdzie indziej o tym nie ma słowa. Myślę, że należało by o tym wspomnieć chociażby w opisie obiektu.
zbyszek1030 | 2023-04-17 12:59:49
Wspaniały opis!
bogdanow | 2023-04-17 15:36:29
Jest to Twój drugi pozytywny komentarz artykułu. Dzięki za oba komentarze.